Về kiến thức của đồng hồ cổ Odo có rất nhiều khái niệm mà chúng ta cần tìm hiểu. Trong bài viết này tôi sẽ cố gắng chia sẻ rõ ràng, chi tiết, dễ hiểu nhất từ những kiến thức cơ bản cho những người mới bắt đầu tìm hiểu.
Cho đến bây giờ thú chơi đồng hồ ODO cổ vẫn là một thú chơi mang tính nhân văn cao.
Đồng hồ ODO đã gần 100 tuổi, treo trên tường, trong căn nhà của bạn với nhiều đồ trang trí dù có sang trọng, hiện đại đến đâu đi nữa nhưng khi khách vào nhà, điều đầu tiên họ vẫn sẽ nhìn vào chiếc đồng hồ của bạn và rất nhiều câu hỏi tập trung vào chiếc đồng hồ đó: Tại sao nó đã đẹp lại còn đổ chuông hay ngân nga đến vậy? Điều đó cho thấy chắc chắn chủ nhân của nó có tính nhân văn rất cao, biết duy trì và bảo tồn nét đẹp văn hoá đến ngày hôm nay.
Vì sao đh ODO lại giá trị và thu hút đến thế?
Có thể nói không có một hãng Đồng hồ cổ nào lại in sâu vào tâm trí của người dân Việt Nam như hãng đồng hồ Odo, nói đến đồng hồ côn cổ, đồng hồ treo tường cổ là người ta nghĩ ngay đến 2 từ Odo. Cũng dễ hiểu thôi bởi tiếng chuông ngân nga của bản nhạc Westminster vang lên từ chiếc đồng hồ cổ Odo đã hằn sâu vào kí ức tuổi thơ mỗi người chúng ta.
Và nhiều người đã đi tìm lại ký ức qua việc sưu tầm và tiếp tục sưu tầm, có người có trong tay đến cả vài trăm chiếc mà vẫn tiếp tục sưu tầm, cho thấy cái đam mê và sức hút của những chiếc đồng hồ này, bởi mỗi dòng, mỗi cái đều có nét đặc trưng riêng về hình dáng, tiếng chuông, lịch sử …. bởi họ hiểu ta chỉ có một cuộc đời và một cơ hội để thực hiện tất cả những gì ta mong mỏi trong cuộc đời ấy.
Tính lịch sử, cái đẹp, sự trang trọng, hoài cổ, nó lại còn đổ chuông ngân nga.
Để trở thành một người chơi sành sỏi, người chơi chấp nhận mất rất nhiều tiền bạc để sở hữu, để tìm hiểu, học hỏi và quan sát, một đôi tai cảm thụ âm thanh, một kiến thức về cơ học, văn hóa, lịch sử … và một niềm đam mê, nhiệt huyết.
thời ấy khi mua, người chủ ban đầu đã phải bỏ ra 25 con trâu. Chơi đồng hồ cách đây từ vài chục đến cả trăm năm phải là những gia đình có “máu mặt”, vì thế, mỗi chiếc đồng hồ bây giờ đều có một số phận mà không phải ai cũng biết.
Hãng đồng hồ Odobez khởi nguồn trong khoảng năm 1708 tại vùng Morbier (Pháp), là cái nôi sản sinh ra rất nhiều hãng đồng hồ tủ nổi tiếng của thế giới.
Năm 1843, Francois Désiré Odobez kế thừa truyền thống dòng họ cộng với trí óc và sự khéo léo của bản thân để chế tạo thành công những dòng máy đồng hồ tủ vỏ sắt, nức danh cho đến tận hiện giờ.
Năm 1885, Léon Odobez sáng lập ra “Nhà phân phối Odobez cha và con” đặt tại Morez chuyên phân phối đồng hồ tủ.
Năm 1920, hãng đã phát triển nổi tiếng toàn thế giới có đồng hồ treo tường Odo có hiệu Carillon Odo.
Năm 1937, nhạc sỹ Vincent Scotto đã sáng tác riêng và đưa vào những cái đồng hồ treo tường Carillon Odo những bản nhạc vui nhộn.
Cuối cùng đã thống nhất đất nước và những văn hóa kiểu pháp thuộc cũng dần dần biến mất nhưng đồng hồ ODO không bao giờ biến mất ở VN mà ngày càng nhiều giới trẻ 30-40 tuổi tìm đến nó với thứ âm thanh chuông ma thuật hút hồn người nghe cũng như âm thanh của những bộ âm ly đèn cổ. Đó là những thú vui mà chúng ta phải xuất hầu bao trong khi thế giới đang tiến lên công nghệ đỉnh cao.
Mặt hình bát giác nằm, bát giác đứng, mặt tròn, mặt quai chảo,
số vẽ (in), số nổi (bằng đồng hoặc inox được dán hoặc chân cài)… mỗi loại có giá khác nhau.
Số 8, lá lúa, hình tháp, mắt ngỗng, hình khối thủng…
(3 vách để cho cv sửa chữa, tháo lắp bảo hành đc dễ dàng, hiệu quả. Đây là một cải tiến thông minh của Odo)
– Máy 3 vách kiềng (chân trống), máy 3 vách bệt (3 tấm chân bằng nhau):
– Máy 3 vách hở (ODO36/8), 3 vách kín:
– Máy vách hoa dâu, máy vách trơn (láng):
– Máy có logo triện hình quả trám, logo triện hình quả trứng, máy không triện:
24, 30, 36 là kích thước chiều dài danh nghĩa của tay lắc đồng hồ.
Các bác cứ hiểu nôm na nó là như thế này cho dễ hiểu. Đặt 3 chiếc đồng hồ máy 24, 30, 36 cạnh nhau thì quả lắc của máy 24 ngắn nhất, xong đến máy 30 dài hơn tí, và dài nhất là máy 36.
Về cơ bản thì máy 24 và 30 giống nhau đến 96,69%.
Như đã nói ở trên là nó chỉ khác nhau về chiều dài tay lắc.
Máy 36 thì khác hẳn so với 2 loại máy kia.
Chắc chắn ai đã từng chơi từng tìm hiểu, thậm chí chưa từng chơi đồng hồ côn cổ cũng đã từng được nghe qua người ta thường nói tới đồng hồ Odo: 54, 57, 62 vậy nhiều bác sẽ thắc mắc 54,57,62 là gì? như đã xem hình ảnh ở trên tại sao trên máy chỉ thấy có triện mấy số 24, 30, 36 mà lại gọi là 54, 57, 62?
Thực ra mấy cái tên gọi đó chỉ là do người Việt Nam mình tự đặt ra. Chứ trở về nước Pháp quê hương của Odo hỏi mấy anh Tây có biết Odo 54, 57, 62 không đảm bảo mấy anh ý lắc đầu nguây nguẩy!
Lưu ý: Máy vàng ươm (hay bị gỉ) là do môi trường và sự bảo dưỡng của người chơi. Nếu kém bảo dưỡng, máy chẳng những xuống màu mà các trục cốt, các bánh răng, ổ cót, các linh kiện khác đều bị ảnh hưởng theo thời gian, hay bị chết vặt, cần phải thay thế nhiều, tốn kém.
– Củ gông có gông đóng, gông xoáy (Vít).
– Củ Gông có đóng mã số: 101, 111, 121 (Odo 24 (54/57/62)). Và loại không đóng số.
– Loại 8 gông, 6 gông ODO30 (chơi 1 bản nhạc) + Còn loại 6 gông (ODO62), 10 gông (chơi 2 bản nhạc).
– Củ gông lòng máng trắng /đen (Odo 30), củ óc chó, củ gông chữ M (Odo 36)
Odo 24 (54/57/62) mà thấy gông M là có sự pha trộn)
– Củ gông màu đen, củ xám, củ nâu.
– Thanh gông đồng, thanh gông thép, bên đồng bên thép, 7 thép 1 đồng …
Gông thép còn tốt có màu xanh đen (khi bị gỉ xuống màu).
Mỗi chất liệu của thanh gông sẽ cho ra chất âm sâu lắng, ngân vang khác nhau.
Tuỳ từng đời máy mà có những cấu tạo côn, cục máy khác nhau; và chơi những bản nhạc khác nhau; nhưng phố biến nhất vẫn là loại 8 côn, và 10 côn, 12 côn đánh bính boong và chơi các bản nhạc nổi tiếng Westminster, Gai Carillon , Ave Maria, Sonodo, Coucou valse.
5) Vỏ thùng
Do tay lắc dài ngắn khác nhau nên vỏ thùng tương ứng với mỗi loại máy cũng dài ngắn theo để phù hợp. Thùng máy 24 thường là dạng vỏ bè, còn máy 36 là dạng thon dài.
Thùng đóng vai trò như một chiếc hộp đàn guitar để mang lại một hiệu ứng âm thanh hoàn chỉnh có sự cộng hưởng tạo ra độ vang và ngân. “Chính vì thế, những thợ mộc của ta dù giỏi đến mấy cũng khó làm được một chiếc thùng chuẩn. Thậm chí khi lắp vào còn không kêu nữa dù vẫn là gỗ đấy, vẫn là kích thước ấy. Giống như làm một hộp đàn thì không thể nhờ ông thợ mộc bình thường mà đóng được”.
Hình thức trang trí cũng rất đa dạng như vỏ thùng trơn, vỏ song tiện chạm trổ tinh xảo. Gỗ làm thùng có độ bền và xốp tạo ra chất âm hay. Về hình thức trang trí hoa văn rất đa dạng và mang một chút bài trí phong thuỷ như chùm nho và lúa mỳ nói lên sự no đủ.
Thẩm định chất âm hay dở
Một bộ Hi- end có chất lượng cao trung thực. Người thưởng thức chỉ đứng trước dàn nhạc hoặc ca sĩ rồi để mặc các nốt nhạc diệu kỳ cuốn tâm hồn vào phiêu diêu, thì việc thẩm định đồng hồ nhạc khó hơn vì không sở hữu “vật chuẩn” để so sánh. Hầu hết phụ thuộc vào trình độ thẩm âm của người chơi.
Đồng hồ nhạc hay phải tuyệt vời từ bộ gông, quả găng đánh bài, máy chuẩn, vỏ nguyên tây (zin), thậm chí đến từng chi tiết nhỏ nhất như chiếc ốc vít. Nhưng đóng vai trò quan yếu nhất là bộ gông.
Kinh nghiệm mua hàng
Việc đầu tiên các bạn đừng bao giờ nghe những người khác nói về kinh nhiệm chơi đồng hồ ODO mà hãy nghe những gì bạn đã tích lũy. Người bán thường dùng chiêu không rành, không rõ để dẫn dụ người mới mua ham rẻ, vớ phải những chiếc đồng hồ xào nấu thì coi như xong. Hoặc người bán quá ma mãnh thì coi chừng.
Với công nghệ mạng như hiện nay, cần gì thì chúng ta chỉ cần gõ một cái là hiện ra vô số kết quả địa chỉ trang mạng, có thứ chúng ta cần mua, giá cả cũng lẫn lộn, khiến chúng ta không biết đâu mà lần: máy thật giả, độ chế, nối cót, đóng lại sơmi lỗ trục cốt, thay gông, thay cót, thay thùng … đủ cả.
HƯỚNG DẪN KHI TREO ĐỒNG HỒ
Việc cân chỉnh một chiếc đồng hồ cổ để ra được một chất âm ấm áp và ngân nga khi mua về cũng không quá khó nếu bạn chịu tìm hiểu. Một số lưu ý:
– Cố định tay lắc để tránh dao động (lấy dây thun gút thanh lắc kéo ra trước mặt kim).
– Lấy keo dán cố định 2 cánh gió.
– Lấy tấm bìa đục lỗ cố định các thanh gông, để tránh rung chuyển và cong vênh.
– Kiểm tra cảm quan thùng và các linh kiện xem có bất thường gì không.
– Tháo các chi tiết được cố định ở bước trên, nhưng trừ tay lắc chờ tháo sau.
– Lắp máy vào thùng, canh chỉnh búa và gông cho khớp (khoảng cách 1-2cm).
– Treo đh: không quá 2m tính từ mặt đất tới đỉnh thùng (thuận tiện trong việc lên cot). Khi treo chú ý nên dùng thước thủy cân bằng cho chuẩn: cân trên nốc / bên hông, cân và đáy thùng.
Nhích nhẹ kim phút ngược chiều 1,2 ly (trả lại cơ cấu khớp bánh răng).
1 tay giữ chân máy (chống rung), 1 tay lên cot theo chiều kim đồng hồ đến khi cảm nhận nặng tay (lực lò xo bật ngược lại hơi nặng thì ngưng).
Ghi lịch rõ ràng, trung bình 5 ngày/1 lần (vd trình tự ngày như sau: 5-10-15-20-25-30).
– Cắt dây cố định tay lắc, treo quả lắc vào, dùng tay đẩy lệch nhẹ qua bên trái hoặc phải rồi buông ra – nếu nghe chạy tictac là ok – còn không chạy thì là do ngựa mất cân bằng, cần chỉnh lại ngựa.
(nguyên lý là khi tay lắc về tận cùng bên bên phải / trái thì mới nghe tic / tac, nhưng khi lệch – ngay điểm giữa đã nghe tictac rồi, do đó dùng tay giữ phần mùi tên bên trên lại, kéo cần cho ngay lại)
Cơ cấu mang tính đột phá ở đồng hồ quả lắc chính là hệ “Mỏ neo” mà ta hay gọi là “ngựa đồng hồ”, nó có chức năng ngăn chặn lực bung của các ổ cot bằng cách truyền cho con lắc một ngoại lực tuần hoàn để bù lại lực tiêu hao của các bánh răng do ma sát, sức cản … đồng thời điều tiết vòng quay của bộ máy các bánh răng gắn liền với kim đồng hồ. (Nên việc khi ta tăng giảm độ cao thấp của cái quả lắc, sẽ làm cho đồng hồ chạy nhanh / chậm).
– Lắng nghe tiếng nhạc dạo phút và tiếng gõ giờ, nếu không đúng, gõ sai – thì cần phải chỉnh lại chu kỳ một chút là được (phần ở giữa 2 vách máy rất hiếm hư).
Lưu ý: khi đh chết ở giờ mà cách giờ hiện tại hơi xa, thì không nên xoay kim quá nhiều vòng để chỉnh giờ (lỗi bị bỏ chuông), tốt nhất nên để đến gần đúng giờ mới lên cot và chỉnh cho chạy lại. Trừ khi bạn rành kỹ thuật xã chỉnh chu kỳ chuông theo giờ.
LUẬN BÀN
Thế mới thấy, để có chiếc đồng hồ giá trị phải mất nhiều công đoạn, gồm sự kết hợp tài năng của kỹ sư máy, người thợ mộc, người đúc đồng, bác thợ đá… Hầu hết được làm thủ công nhưng tất cả các chi tiết đều chính xác như được lập trình trên máy tính. Ngay cả những chiếc bánh răng, dù phải vận hành trong hàng chục thế kỷ, nhưng độ chính xác vẫn cao, rất ít bị ăn mòn.
Chỉ với chiếc đh quả lắc thôi chúng ta cũng thấy được nét văn hoá độc đáo của người pháp, cho đến tận ngày nay nó vẫn là đỉnh.
Với bài viết này tôi hy vọng giúp được các bạn đã chơi đh, đang chơi đh, chuẩn bị chơi đh đủ tự tin để có một cuộc chơi vui vẻ. Và quan trọng là khi bạn tìm đúng người bán hàng uy tín, bán hàng có tâm, bán hàng zin từ Pháp, biết sửa chữa, chế độ hậu mãi tốt.
– Tránh điều tối kị là những chiếc đồng hồ cũ kĩ ở vn tân trang, nó sẽ chết hoặc ngấp ngoải, tránh xa những nguồn hàng ko rõ xuất xứ, tỉ lệ hư ổ cót và các chi tiết khác là rất cao. Ổ cót chính là trái tim của chiếc đh nhưng nhiều người lại ít chú ý.
– Chơi đh là thú chơi tinh tế nên vấn đề kinh tế cũng là một vấn đề. Kinh tế tới đâu mình nên chơi tới đó. Khi còn nhiều việc phải lo, chưa dư giả thì không nên tối ngày tìm mua odo củ gông 111 và 36/10 củ gông M. Đó thực sự là điều viển vông và tốn kém, và nhiều lừa lọc. Đời là vậy. Nhưng chúng ta vẫn có nhiều sự lựa chọn. Có rất nhiều đh của nhiều hãng dh Pháp tuy không phải odo chỉ tầm 5-15tr mà chuông vẫn hay và bền.
– Còn với thương hiệu Odo và hàng tây zin bạn phải có từ 20tr trở lên. Với nhà giàu họ tìm gông 111, máy 54, 62 hay 36/10 ngoài việc để thưởng thức thứ âm thanh tuyệt đỉnh, còn để họ khẳng định đẳng cấp với khoản chi ít nhất từ 80tr lên hơn trăm triệu.
– Ngoài ODO treo tường, người ta chơi đồng hồ còn rất nhiều hãng nổi tiếng trên thế giới như J (Junghan của Đức), MF, MK, Jura, Kienzle, Fontenoy, FFR, Girod, Vedette, Mauthe, Cuckoo của Đức… các loại đồng hồ để bàn, bộ đồng, bộ đá, bộ sứ hai chân nến. Người không có điều kiện thì chơi đồng hồ vai bò, đồng hồ vỏ gỗ, tùy mỗi người một gu.
– Nhưng sự mê hoặc phải là những chiếc có nguồn gốc rõ ràng, còn nguyên giấy tờ, giao kèo mua bán bằng tiếng Pháp hay Quốc ngữ sau này. Giá của những chiếc đồng hồ đó tùy thuộc vào chứng nhận người chủ sở hữu trước kia của nó là ai, qua hàng trăm năm giá trị cổ kính, quý phái rất riêng.. có những chiếc đồng hồ trị giá đến hàng tỷ đồng.
– Trong số đó, có người chơi chất lượng, một chiếc giá bằng mười chiếc khác. Lại có người chơi trọng về hình thức bắt mắt. Nếu đã chơi thì không thể tiếc công vì phải thường xuyên “chăm sóc” cho nó, hàng tuần lên dây cót cho hàng trăm chiếc đồng hồ cũng đủ thấy người chơi kỳ công thế nào”.
KẾT
“Đồng hồ có nhiều loại với những tiếng chuông âm điệu khác nhau, nhưng chúng đều là tác phẩm nghệ thuật có giá trị. Đồng thời, qua chiếc đồng hồ muốn nhắc nhở mọi người thời gian là vàng bạc, nhưng nó chẳng chờ đợi ai cả, nên cần trân trọng thời gian, trân trọng những giây phút bình yên trong cuộc đời”.
Đa số người sưu tầm cho rằng, họ đam mê với một thú chơi văn hóa. Vì thế nhiều người đã cất công đi tìm kiếm khắp mọi miền, để đến nay tư gia của họ trở thành thế giới đồng hồ với những “nàng ca sĩ” dáng đẹp mà tiếng chuông vô cùng độc đáo.
Để có được kinh nghiệm mà khi chỉ nhìn qua bên ngoài cũng đã biết chủng loại, năm sản xuất, âm thanh… người sưu tầm đồng hồ phải trả giá bằng nhiều lần “ăn quả lừa”, mất nhiều công sức và tiền bạc, mất công học hỏi tìm hiểu.
Thực tế, không phải ai có tiền cũng có thể chơi và biết chơi đồng hồ, nhưng ai đã biết thì đều nghiện.
Anh Thắng, người sở hữu cả trăm chiếc chia sẻ:
“Muốn nghe và ngắm nhìn chiếc đồng hồ quả lắc, để thấy hết cái đẹp, độ tĩnh của âm điệu, nghe được tiếng ‘tích tắc’ tốt hay không, thì tốt nhất vào khoảng 11-12 giờ khuya. Còn nếu muốn chỉnh giờ, để đạt độ chính xác cao, thì tốt nhất vào khoảng 9-10 giờ sáng, đó mới chỉ là chút kinh nghiệm về cách hiệu chỉnh thời gian, chứ về không gian và cách bài trí cũng tỉ mỉ không kém: từ hướng treo cũng phải chuẩn, treo đồng hồ phải có độ thăng bằng chính xác đến từng milimet… Treo cao quá, hay thấp quá, tiếng chuông đánh cũng khác. Nếu treo lệch, không cân, đồng hồ sẽ không chạy, không chính xác, cót sẽ không cung cấp đủ giờ chạy, giờ đệm nhạc…”.
“Cứ mỗi lần lắng nghe, rồi ngẫm, mình thấy đúng lắm, chính xác đến kỳ lạ, tiếng ‘tích tắc’ của đồng hồ như tỷ lệ thuận với sức khỏe của mình vậy. Cả ngày đi làm mệt mỏi, về nhà cơm nước xong, xem TV, rồi đi ngủ, cứ từ chập 10 giờ tối, tiếng tích tắc, điểm nhạc lại vang lên trong không gian, nhưng êm dịu lắm, như muốn nhắc nhở mình, còn vướng bận, phiền não gì thì mau chóng gạt bỏ, để dần đi vào giấc ngủ, hôm sau còn đi làm. Buổi sáng, cứ nghe điệu nhạc báo 6 giờ, tiếng thánh thót, giục giã, báo hiệu một ngày mới bắt đầu, bận rộn. Thế đấy, mình bận, đồng hồ cũng bận, nhưng mình rảnh, đồng hồ có nghỉ đâu, vẫn miệt mài, luôn nhắc nhở đúng lúc…”.
Để có được chiếc đồng hồ quả lắc tốt, theo anh Thắng, cần đảm bảo chắc chắn đó là sản phẩm nguyên chiếc. Chiếc đồng hồ cần có tính hệ thống, chuẩn, kết cấu đồng bộ. Có được chiếc đồng hồ như vậy, giá trị rất lớn, âm thanh rất chất lượng, thể hiện rõ nét “cổ” đặc trưng. Theo kinh nghiệm, thì anh thích những chiếc đồng hồ của châu Âu, như phong cách Pháp chẳng hạn (vỏ được thiết kế kỹ, tỉ mỉ, ưa nhìn, gỗ được chọn loại tốt, không mối mọt. Chất liệu gỗ không quá nặng, cũng không quá nhẹ, thường là gỗ Lu hoặc gỗ Thông dầu). Tiếng nhạc của đồng hồ phụ thuộc khá nhiều vào chất gỗ, và “gông”, chất gỗ khác nhau, cho tiếng khác nhau, “gông” đồng tiếng khác, “gông” thép tiếng khác. Một sản phẩm tinh vi như vậy, mà anh coi đó như đỉnh cao của sáng tạo con người, giản dị, nhưng đầy bí ẩn.
Có đã khó, bảo quản còn khó hơn, anh Thắng chia sẻ: ” Đã đi sâu chơi, thì phải am hiểu, phải biết nâng niu, quý trọng thời gian, biết quý trọng đồng hồ quả lắc. Thường thì cứ 3 năm phải lau dầu một lần, lau bằng dầu xăng. Sau đó, tra dầu chuyên dùng cho đồng hồ quả lắc, với ổ cót có loại dầu riêng, với các trục lại có loại dầu khác. Và khi có hỏng hóc, hay sự cố, tự mình không sửa được, cũng cần có thợ chuyên nghiệp. Kinh nghiệm của mình, thì thợ riêng vẫn an toàn nhất.
Tiếng tích tắc đã thấm vào máu rồi, đã hòa cũng nhịp đập con tim, mình biết quý trọng, nâng niu nó, nó sẽ không phụ lòng mình. Những tiếng tích tắc êm dịu, miệt mài không kể ngày đêm…”
ODO 24/10 gông 111, 2 bản nhạc: Westminster và Gai Carillon.